Historia Gminy

Gmina zlokalizowana jest przy trakcie łączącym Brześć Kujawski i Radziejów – dwa ośrodki w obrębie Kujaw odgrywające istotną rolę już od wczesnego średniowiecza sprawia, że historia tych ziem zawsze pozostawała z nimi w bliskim związku. Istotną rolę odgrywała również bliska lokalizacja Włocławka, od XII w. Stolicy biskupstwa.
W wyniku rozbicia dzielnicowego na przełomie XII/XIII w. ziemie te znalazły się pod panowaniem Władysława Łokietka. Wiek XIII i początek XIV w. to okres rozwoju regionu a także okres licznych niepokojów wewnętrznych i zewnętrznych, w dużym stopniu związanych z osiedlonymi w Ziemi Chełmińskiej Krzyżakami. Konflikty z Krzyżakami doprowadziły do wojny polsko-krzyżackiej w latach 1327-1332, w wyniku której doszło do przejściowego opanowania Kujaw przez Krzyżaków przy jednoczesnym totalnym zniszczeniu całej prowincji. Całe Kujawy powróciły do korony dopiero w wyniku pokoju zawartego w 1343 r. w Kaliszu. Druga połowa XIV wieku była okresem nie tylko likwidacji zniszczeń wojennych i szybkiego społeczno-ekonomicznego całego obszaru.
W okresie panowania Kazimierza Wielkiego ugruntowały się podziały administracyjne dokonane po śmierci Kazimierza Konradowica w 1267 r. Kujawy podzielone zostały na dwa województwa: inowrocławskie, obejmujące Kujawy północne z dwoma powiatami bydgoskim i inowrocławskim, oraz województwo brzesko-kujawskie obejmujące powiaty: brzeski, kowalski, przedecki, radziejowski i kruszwicki.
W okresie tym utrwaliły się dwa rządy sejmikowe, na których szlachta województwa brzeskiego spotykała się początkowo w Brześciu lub Radziejowie a od 1510 r. sejmiki generalne kujawskie na mocy konstytucji zbierały się już tylko w Radziejowie. Pierwsza połowa XV wieku to okres ponownych wojen z Krzyżakami zakończonych dopiero w 1466 r. tzw. II pokojem toruńskim. Następne lata, aż do I połowy XVII wieku były okresem ponownego rozwoju regionu. Brześć – ówczesna stolica województwa była wówczas po Włocławku drugim co do wielkości ośrodkiem miejskim. W XV – XVI wieku na terenie Kujaw powstała rodzima magnateria, wśród której dla obszaru dzisiejszego gminy Osięciny szczególne znaczenie odegrali Kościeleccy (potomkowie Leszczyków z Kościelca pod Inowrocławiem) okresowo właściciele Kościelnej Wsi i znacznych obszarów ziemi. Kryzys I połowy XVII wieku, na który następnie nałożyły się zniszczenia wojenne przede wszystkim związane ze szwedzkim „potopem”, wojny z Zakonem i skutki rozejmu Lubomirskiego spowodowały zubożenie i wyludnienie Kujaw. Kolejne zniszczenie przyniosły pierwsze lata XVIII wieku związane z przemarszem przez teren Kujaw wojsk polskich, szwedzkich, saskich, rosyjskich związanych z toczoną wojną północną.
W 1710 r. sytuacja polityczna kraju zaczęła się normować i przez 60 lat Kujawy przeżywały względny spokój. Z tego okresu pochodzi założenie przestrzenne Osięcin, przekształcone dopiero w XIX wieku. Jednak ogólny brak stabilizacji politycznej kraju i wydarzenia związane z konfederacja barska doprowadziły do wkroczenia na Kujawy wojsk pruskich i I rozbioru, w wyniku którego omawiany obszar znalazł się w granicy Państwa Polskiego przy równoczesnym zajęciu przez Prusy województwa inowrocławskiego i części Kujaw związanych z Kruszwicą.
W wyniku II rozbioru Kujawy znalazły się w granicach Prus Południowych podporządkowanych departamentowi w Piotrkowie Trybunalskim z wyodrębnionymi powiatami w Brześciu, Radziejowie i Kowalu.
Po III rozbiorze na mocy nowych podziałów administracyjnych powiaty te znalazły się w dyrekcji poznańskiej. Podział ten utrzymał się w czasach Księstwa Warszawskiego, z tym, że wymienione powiaty weszły w skład dyrekcji bydgoskiej.
W 1824 roku nastąpiła lokacja miasta Osięciny, które jednak szybko utraciło prawa miejskie pozostając osadą o charakterze wiejskim. Po powstaniu Królestwa Polskiego tereny dzisiejszej gminy Osięciny znalazły się w jego obrębie. W tym okresie w 1836 roku przeniesiono stolicę województwa z Brześcia do Włocławka.
Kolejna reforma administracyjna przeprowadzona była po upadku powstania styczniowego, w efekcie czego tereny obecnej gminy Osięciny znalazły się w Guberni Warszawskiej. W 1915 roku Kujawy znalazły się w obrębie General – Gubernatorstwa Warszawskiego.
Po zakończeniu I wojny światowej wchodziły kolejno w skład: województwa warszawskiego, od 1937 roku województwa poznańskiego, od 1938 roku województwa pomorskiego, od 1945 roku województwa bydgoskiego, od 1975 roku województwa włocławskiego, w obrębie którego wyodrębniona jest między innymi gmina Osięciny.
Zasoby zabytkowe Osięcin:
• zespół urbanistyczny:
– w układzie historycznym dawnego miasta czytelne jest dawne rozplanowanie o indywidualnych cechach reprezentatywnych dla okresu powstania z długim placem rynkowym na osi Jarantowice-Wieniec. Zachowane są niekiedy budynki mieszkalne oraz zespoły budynków o wartościach kulturowo-przestrzennych i tradycyjnych. Najważniejsze obiekty zabytkowe to założenie kościelne i założenie dworskie.
• założenie parkowo-dworskie wpisane do rejestru zabytków pod Nr 72/A z dnia 28.02.1966 r. aktualizowany wpisem 72/7/A z dnia 17.02.1981 r.
– dwór murowany z II ćw. XIX w., przebudowany w 1967 r.
– stajnia murowana z 1939 r.,
– spichrz murowany z końca XIX w.,
– budynki inwentarskie murowane z końca XIX w.,
– park początek XX w.,
• założenia kościelne:
– kościół p.w. Opieki Matki Boskiej, murowany z 1854-56 r., wpisany do rejestru zabytków pod Nr 82/A z dnia 19.02.1981 r.,
– plebania murowana z 1880 r.,
– ogrodzenie murowane z końca XIX w.,
– kaplica murowana z końca XIX w.,
– starodrzew,
• cmentarze rzymsko-katolickie:
– historyczne nagrobki od końca XVIII w.,
– ogrodzenie murowane z cegły,
– starodrzew,
• budownictwo murowane:
– szkoła murowana z 1928 r.,
– karczma murowana z I poł. XIX w., ul. Rataja 1,
– dom murowany z II ćw. XIX w., Rynek 3,
– dom murowany z poł. XIX w., Rynek 23,
• obiekty techniki:
– młyn murowano-drewniany z XIX/XX w.,
• aleje:
– aleja lipowa zachowana jednostronnie przy szosie od strony Wieńca,
• krajobraz kulturowy Osięcin:
– obejmuje obszar historycznego rozplanowania z nielicznymi zabytkowymi budynkami mieszkalnymi, założeniem kościelnym i założeniem dworsko-parkowym.

Poniżej można pobrać takie wiadomości o Osięcinach jak: dwory na naszym terenie Gminy – pobierz, kiedy otrzymaliśmy prawa miejskie – pobierz, testament Skarbka – pobierz, oraz wypis z testamentu Skarbka – pobierz.

            űródło: Celińska E., Gruszczyńska M., Osięciny – zespół dworski, [w:] Materiały do dziejów rezydencji w Polsce. Kujawy wschodnie, pod red. S. Kunikowskiego, t. 1, cz. 3, Włocławek 2004, s. 27–81.